Bir kozmetik ürünü paylaştığımda vegan olup olmadığını hangi kriterlere göre karar verdiğim sıkça soruluyor. Bu yazıda adım adım nelere dikkat ettiğimi sizlerle paylaşacağım.
1. Aşama: Marka cruelty free mi?
Öncelikle şuradan başlamam gerekiyor, hayvanlar deneysiz markaların her ürünü otomatik olarak vegan olmadığı gibi vegan ibaresi bulunan her markanın hayvan deneysiz olduğunu varsayamayız. Bu yüzden benim ilk baktığım şey markanın cruelty free olup olmadığı. Firmaların hayvanlarda test edip etmediğini belirlemek için de farklı kriterler var ama bu yazıda bunlara girmeyeceğim. İncelemek isteyen Sık Sorulan Sorular ‘a bakabilir.
Bir ürünün vegan olduğunu en kolay şekilde (cruelty free sertifikasının yanında) vegan sertifikasına bakarak anlarız. Eğer hem cruelty free sertifikalı, hem de tüm ürünleri vegan sertifikalı markalar bulabiliyorsak harika! Bu markalar biraz daha nadir bulunsa da sayıları her geçen gün artıyor. Piyasa ise ürün seçkisi tümüyle vegan olmayan, ancak belirli ürünleri vegan formülasyona sahip markalar çoğunlukta. Hangi ürünün vegan olduğu ambalajda ya da marka websitesinde online açıklamasında belirtilmişse işimiz kolaylaştı. Eğer böyle bir açıklama ya da ibare bulamıyorsak alıştığımız içerik okuma aşamasına geçelim.
2. Aşama: İçerik okuma
Marka cruelty free ise gözüme kestirdiğim ürünün içerik listesini inceliyorum. Kozmetik ürününde kullanılan tüm kimyasal maddeler içerik listesinde sıralanmak zorunda. Peki bu maddelerin vegan olup olmadığını nasıl anlayacağız? Kozmetikte en sık karşılaşılan hayvansal maddeler şunlar:
Kesinlikle hayvan kaynaklı olan maddeler
- Balmumu (Beeswax, Cera Alba)
- Bal (Honey)
- Guanine (CI 75170)
- Karmin (Carmine, CI 75470)
- Marin kolajen (Hydrolyzed Collagen)
- Salyangoz müsini (Snail Secretion Filtrate, Snail Mucin)
- Shellac (E904)
- PDRN (Plydeoxyribonucleotide, Sodium DNA)
- Propolis
Bu maddeleri içerik listesinde gördüyseniz, kesinlikle vegan değildir. Rafa geri koyabilirsiniz. Göremediyseniz, bir sonraki aşamaya, yani hayvansal kaynaklı olabilecek maddeleri araştırmaya geçebilirsiniz.
Hayvansal ya da bitkisel kaynaklı olabilecek maddeler
- Allantoin
- Biotin
- Caprylic Acid / Caprylic Triglyceride
- Cetyl Alcohol
- Gliserin (Glycerin)
- Hyalüronik Asit (Hyaluronic Acid)
- Keratin (vegan olarak belirtilmiyorsa hayvan kaynaklıdır)
- Laktik asit (Lactic Acid)
- Lanolin (E913) (vegan olarak belirtilmiyorsa hayvan kaynaklıdır)
- Sentetik Balmumu (Synthetic Beeswax)
- Skualen (Squalane/Squalene)
- Stearic Acid
- Üre (Urea / Imidazolidinyl Urea)
- Vitamin D3 (Cholecalciferol)
Günümüzde bu maddelerin hayvansal kaynaklı kullanımı oldukça azaldı. Eğer ‘vegan, bitkisel’ gibi ibareler varsa ne güzel. Herhangi bir ibare ya da açıklama göremiyorsanız içinizin rahat etmesi için markayla iletişime geçebilirsiniz.
Hayvansal işlem görmüş olabilecek vegan maddeler
Hayvanların kullanımı maalesef çok yaygın olduğu için direkt hayvandan elde edilmese de hayvansal işlemlere maruz kalmış maddeler olabiliyor. Mesela bazı petrol türevi maddeleri beyazlatmak için kemik tozu kullanılabiliyor.
- Beyazlatılmış Mineral Yağı
- Vazelin (Petroleum Jelly / Petrolatum)
Kolajen Konusu
Bunun için ayrı bir başlık açmak istedim çünkü kafa karışıklığı yaratan bir durum. Kolajen aktif maddesi hayvansal (çoğunlukla balıktan elde edilen) DNA barındırıyor. Ama piyasada bu kolajeni içermediği halde başlığında kolajen yazan birçok ürün dolu. Popüler bir içerik olduğu için ciltte kolajen üretimini arttıran maddeler bu şekilde pazarlanabiliyor. Eğer ‘vegan kolajen’ ibaresini görürseniz muhtemelen bu anlama geliyordur çünkü henüz yaygın bir bitkisel/sentetik kolajen yok.
“May Contain (+/-)” ne anlama geliyor?
Paketli gıdalarda zaman zaman karşılaştığımız eser miktar ve alerjen uyarısından biraz daha farklı işleyen bir sistem. İçerik listesinin may contain (+/-) bölümünde genellikle karmin vb boyar maddeler ve pigmentler listeleniyor. Bazı markalar allık, far, ruj gibi içeriği benzer olan seriler için aynı listeyi (+/-) uyarısıyla yayınlayabiliyorlar ki upuzun içerik listelerini tekrar etmek zorunda kalmasınlar, kısaltabilsinler. Bu uyarı serideki her üründe listedeki maddeler bulunuyor anlamına gelmez.
- Eğer ilgilendiğiniz ürün bir seriye aitse ve may contain listesinde karmin bulunuyorsa, serideki en az 1 ürün vegan değil demektir. Sizin ilgilendiğiniz spesifik ürünün karmin içerip içermediğini ancak markayla iletişime geçerek öğrenebilirsiniz.
- Eğer may contain ibaresi bir palette bulunuyorsa, paletteki en az 1 rengin vegan olmadığı anlamına gelir. Bu rengi çıkarıp satın alma gibi bir opsiyonunuz olmayacağı için kısaca palet vegan değil fikrine varabiliriz.
Düşülmemesi Gereken Tuzaklar
Üründe vegan ibaresi arayabilirsiniz ama bu firmanın hayvan testleri yapıp yapmadığı konusunda garanti vermez. Ayrıca vegan ibaresine / sertifikasına sahip olmayan üründe mutlaka hayvansal madde olduğu da iddia edemeyiz, çünkü her marka bu sertifikaya başvurma gereği duymayabiliyor.
Markayla direkt iletişime geçersek nelere dikkat etmeliyiz? Bazı markalar profesyonelliklerinden ya da müşterilerden sık sık soru aldıklarından dolayı konuya hakim oluyorlar ve vegan olan – olmayan ürünlerinin listesini paylaşıyorlar. İşte böyle durumlarda çok şanslıyız. Ancak ürün formülasyonları bizim muhatap olduğumuz müşteri ilişkileri çalışanlarının uzmanlık alanı değil. Bu yüzden bazı firmalar sizi yeterli bilgilendiremeyebilir ya da farketmeden yanlış yönlendirebilir. Hayvansal içerik dendiğinde çoğu kişinin aklında beliren şey hayvan eti, kemiği vs oluyor… Yine bilgi eksikliğinden dolayı hiçbir ürününün vegan olmadığını da iddia edebiliyorlar -ki bu uzak bir ihtimal, çoğu marka bu kadar hayvansal madde için bütçe ayırmak istemez. Bu yüzden spesifik ürünün ya da şüphelendiğiniz içeriğin hayvansal kaynaklı olup olmadığını sormak bence daha mantıklı.
Kuşkucular için son çözüm: hem cruelty-free hem de vegan sertifikalı markalara erişiminiz varsa bunları tercih etmek sizin için en garantili yol olacaktır.