Bir kozmetik ürünü paylaştığımda vegan olup olmadığını hangi kriterlere göre karar verdiğim sıkça soruluyor. İçim rahat olsun diye araştırma yaparak alışveriş yapıyorum ama tabii ki bu konuda otorite sayılmam. Herkesin kendince farklı kriterleri bulunuyor ve ben her seferinde kendi kriterlerim konusunda şeffaf olmaya çalışıyorum ki okuyucular da kararını buna göre versin. Her zaman dediğim gibi, sosyal medya, bloglar, forumlar ve internetteki rastgele bir bilgi yanıltıcı olabilir. Bu yüzden herkesin “vegan” ya da “cruelty free” etiketini kendisinin oluşturması gerektiğini düşünüyorum.

1. Aşama: Marka cruelty free mi?

Öncelikle şuradan başlamam gerekiyor, hayvanlar üzerinde test etmeyen markaların her ürünü otomatik olarak vegan olmadığı gibi vegan üretim yapan markaların hayvanlarda test etmediği anlamına gelmiyor. Bu yüzden benim birinci önceliğim markanın cruelty free olup olmadığı. Firmaların hayvanlarda test edip etmediğini belirlemek için de farklı kriterler var ama bu yazıda bunlara girmeyeceğim. İncelemek isteyen Sık Sorulan Sorular ya da Tavşan Logoları yazılarına bakabilir.

Bir ürünün vegan olduğunu en kolay belirleyen bir başka unsur tabii ki Leaping Bunny ve Vegan sertifikasına sahip markaları araştırmak olurdu. Hem hayvanlarda test etmeyen, hem de ürünlerinde hiçbir hayvansal madde kullanmayan markalar yok değil. Ama bunlar çok nadir bulunuyor ve kimi zaman ambalajlardaki logolar yanıltıcı olabiliyor. Yurtdışında yaşıyorsanız cruelty free, vegan, organik, ekolojik, sürdürülebilir, adil ticaret vb özelliklere sahip birçok markaya erişiminiz olduğu için şanslısınız. Ama Türkiye’de ne yazık ki bunları barındıran markalara ulaşmak çok zor. Bu yüzden hayvanlarda test etmeyen markaların vegan ürünlerine yönelmek bizim için daha kolay. Logicalharmony.net gibi birçok vegan kozmetik blogger’ı bu sistemi kullanıyor.

2. Aşama: İçerik okuma

Marka cruelty free ise gözüme kestirdiğim ürünün içerik listesini inceliyorum.Paketli gıdaları almadan önce de aynı şeyi yapıyoruz ama bir yandan da çok farklı bir durum. Kozmetik ürününde kullanılan tüm kimyasal maddeler içerik listesinde sıralanmak zorunda. Peki bu maddelerin vegan olup olmadığını nasıl anlayacağız? Neyse ki hayvan kaynaklı maddelerin neler olduğunu biliyoruz ve bunlardan kaçınmak belirli ölçüde işe yarayabilir. En sık karşılaşılan hayvansal madde içeriklerini listeliyorum ki arayışınıza kolaylık sağlasın.

Kesinlikle hayvan kaynaklı olan maddeler

• Balmumu (Beeswax, Cera Alba)
• Bal (Honey)
• Guanine (CI 75170)
• Karmin (Carmine, CI 75470)
• Salyangoz müsini (Snail Secretion Filtrate, Snail Mucin)
• Shellac (E904)
• Propolis

Bu maddeleri içerik listesinde gördüyseniz, kesinlikle vegan değildir. Rafa geri koyabilirsiniz. Göremediyseniz, bir sonraki aşamaya, yani hayvansal kaynaklı olabilecek maddeleri araştırmaya geçebilirsiniz.

Hayvansal ya da bitkisel kaynaklı olabilecek maddeler

• Allantoin
• Biotin
• Caprylic Acid / Caprylic Triglyceride
• Cetyl Alcohol
• Gliserin (Glycerin)
• Hyalüronik Asit (Hyaluronic Acid)
• Keratin (vegan olarak belirtilmiyorsa hayvan kaynaklıdır)
• Kolajen (Hydrolyzed Collagen) (vegan olarak belirtilmiyorsa hayvan kaynaklıdır)
• Laktik asit (Lactic Acid)
• Lanolin (E913) (vegan olarak belirtilmiyorsa hayvan kaynaklıdır)
• Sentetik Balmumu (Synthetic Beeswax)
• Skualen (Squalane/Squalene)
• Stearic Acid
• Üre (Urea / Imidazolidinyl Urea)
• Vitamin D3 (Cholecalciferol)

Peta’nın yayınladığı uzun bir hayvansal içerik listesi var, isteyen şuraya göz atabilir. Ama liste çok eski. Günümüzde maliyet düşürmek için bitkisel kaynakların ya da laboratuarda yapay yollarla üretilen sentetik alternatiflerin kullanımları yaygınlaştı. Bunların vegan olup olmadığını firmayla iletişime geçerek öğrenebilirsiniz. Ben uygun fiyatlı, seri üretim markalarda bu içerikleri gördüğümde genelde sentetik olduklarını varsayıyorum. Bazı markalar vegan ürün listesi yayınlıyor, bu da çok faydalı olabiliyor.

Hayvansal işlem görmüş olabilecek vegan maddeler

Hayvanların kullanımı maalesef çok yaygın olduğu için direkt hayvandan elde edilmese de hayvansal işlemlere maruz kalmış maddeler olabiliyor. Mesela bazı petrol türevi maddeleri beyazlatmak için kemik tozu kullanılabiliyor.

• Beyazlatılmış Mineral Yağı
• Vazelin (Petroleum Jelly / Petrolatum)

“May Contain (+/-)” ne anlama geliyor?

Paketli gıdalarda zaman zaman karşılaştığımız eser miktar ve alerjen uyarısına benzese de daha farklı işleyen bir sistem. İçerik listesinin may contain (+/-) bölümünde genellikle karmin vb boyar maddeler ve pigmentler listeleniyor. Bazı markalar allık, far, ruj gibi içeriği benzer olan seriler için aynı listeyi (+/-) uyarısıyla yayınlayabiliyorlar. Bu uyarı, serideki her üründe listedeki maddeler bulunuyor anlamına gelmez.

• Eğer seçtiğiniz ürün bir seriye aitse ve may contain listesinde karmin bulunuyorsa, serideki en az 1 ürün vegan değil demektir. Sizin ilgilendiğiniz spesifik ürünün karmin içerip içermediğini ancak markayla iletişime geçerek öğrenebilirsiniz.
• Eğer may contain ibaresi bir palette bulunuyorsa, paletteki en az 1 rengin vegan olmadığı anlamına gelir. Bu rengi çıkarıp satın alma gibi bir opsiyonunuz olmayacağı için kısaca palet vegan değil fikrine varabiliriz.

Düşülmemesi Gereken Tuzaklar

%100 vegan bir markadan, içiniz rahat bir şekilde alışveriş etmek isteyebilirsiniz. Üründe Vegan Society sertifikası arayabilirsiniz ama vegan sertifikaları markanın tüm ürünlerini kapsamadığı gibi, firmanın hayvan testleri yapıp yapmadığı konusunda da güvenilir değil. Ayrıca vegan sertifikasına sahip olmayan üründe mutlaka hayvansal madde olduğu da iddia edemeyiz, çünkü her marka bu sertifikaya başvurma gereği duymayabiliyor. Ayrıntılardan şu yazıda bahsetmiştim.

Bir başka yanıltıcı yol da ürünlerinin vegan olup olmadığı konusunda markayla irtibata geçmek ya da markanın muğlak beyanlarını baz almak. Bazı markalar profesyonelliklerinden ya da müşterilerden sık sık soru aldıklarından dolayı konuya hakim oluyorlar ve vegan olan – olmayan ürünlerinin listesini paylaşıyorlar. İşte böyle durumlarda çok şanslıyız. Ne yazık ki çoğu firma, hele ki müşterilerin muhatap olacağı PR bölümü, sizi ya yeterli derecede bilgilendiremez ya da farketmeden yanlış yönlendirir. Özellikle yerli markalar bu konuda bilgi sahibi değil. Hayvansal içerik dendiğinde çoğu kişinin aklında beliren şey hayvan eti, kemiği vs oluyor…  Ya da yine bilgi eksikliğinden dolayı hiçbir ürününün vegan olmadığını da iddia edebiliyorlar -ki bu çok uzak bir ihtimal, özellikle düşük bütçeli markalar çok fazla hayvansal kaynak maliyetini kaldırmaz. Bu yüzden şüphelendiğiniz spesifik içeriğin hayvansal kaynaklı olup olmadığını sormak bence daha mantıklı. Yine de garantili bir çözüm değil, özellikle PR departmanı laboratuarla iletişime geçmeye pek hevesli olmayabiliyor.

Kuşkucular için son çözüm: hem Leaping Bunny hem de Vegan Sertifikalı markalara erişiminiz varsa bunları tercih etmek sizin için en garantili yol olacaktır.