Tabağımızdaki acı ve sömürü çoğu kişinin bilincine vardığı ilk farkındalıklardan. Ancak bunun bir parçası olmayı reddedenlerin de bildiği üzere iş sadece burada bitmiyor. Hayatımızdaki başka unsurların da hayvanlara, doğaya ve tüm dünyaya ne kadar zarar verdiği aşikar. Özellikle giyim ve kişisel bakım söz konusu olunca göz ardı etmeye çok meyilliyiz, ne de olsa gayet masum görünüyorlar.
Cruelty free ve vegan kişisel bakım alanından yeterince bahsettiğimi düşünüyorum. Biraz da hepimizin temel ihtiyaçlarından biri olan giyim kuşamı ele alalım. Üretiminde hayvanların kullanıldığı belli başlı tekstil malzemeleri var. Bugün bunlara değineceğim ve yerine koyabileceğiniz alternatiflerinden bahsedeceğim. Bunların neden hayvanlara ya da çevreye zarar verdiği konusuna girmiyorum, sayfalar sürer. Zira Google çağında yaşıyoruz, üreticilerin gözlerden neler sakladığını öğrenmek için fabrika fabrika gezmeye gerek yok. Ama hayvanların kullanıldığı her sektörde olduğu gibi sömürü ve eziyetle dolu olduğunu tahmin edebilirsiniz.
Kıyafetlerinizin hangi malzemeden yapıldığını gösteren etiketler bize yardımcı olacak. Bunlar giyside hangi tekstil malzemesinin hangi oranda kullanıldığını belirtir. Online alışveriş sitelerindeyse açıklama ya da içerik kısmında bulabilirsiniz. Aşağıda listelediğim hayvansal malzemelerden birini etikette gördüğünüz takdirde giysinin vegan (hatta vejetaryen) olmadığını anlayabilirsiniz. Türkçe olduğu kadar İngilizce terimleri de çok sık kullanıldığı için parantez içinde bunları da belirttim. Aynı sistemin ev tekstili için de geçerli olduğunu unutmayın!
-YÜN-
Yünün en sıcak tutan tekstil malzemesi olduğunu düşünebilirsiniz. Oysa teknoloji farklı kaynakları kullanarak yünün sağladığı etkiyi (ve görüntüyü) kopya edebilecek güçte. Misal, kalın akrilik kazağım kar soğuklarında bile bana mısın demez. Sıcacık polarları hatırlatmama gerek yok sanırım. Eğer daha sağlıklı ve doğal malzeme arıyorsanız, pamuktan da harika kışlık kumaşlar elde edilebiliyor. Geçenlerde aldığım %100 pamuk çoraplarımdan biri hem yumuşacık, hem sıcacık, hem de hava alıyor. Ayrıca isterseniz sentetik ve bitkisel karışımları tercih edebilirsiniz.
Yünden uzak durmak kolay bir iş değil, örme kumaşlarda %5 ya da %10 gibi oranlarda bulunabiliyor. Gözden kaçması muhtemel. Ayrıca lüks markalara yöneldikçe kışlık giysilerde mutlaka yün kullandıklarını görüyoruz maalesef. Kazak ve hırkalarınızda yoksa bile kaşe paltolarınızda mutlaka vardır. Ama alternatifler sandığınızdan da çok. Sadece biraz dikkat gerekiyor.
Uzak durun (X): Yün (Wool), Kaşmir (Cashmere), Tiftik (Mohair), Angora, Merino, Alpaca, Deve Tüyü (Camel), Kuş Tüyü (Down), Shearling.
Vegan (✔): Pamuk (Cotton), Akrilik (Acrylic), Viskoz (Viscose), Polyester, Naylon (Nylon), Bambu (Bamboo), Jüt (Jute), Tensel (Tencel), Modal.
-DERİ-
Teknoloji -tıpkı yün gibi- hayvan derisini kopyalayacak kadar gelişmiş durumda. Ananastan, hatta atık meyvelerden bile çevreci deri üretilebiliyor! Ancak bu kaliteli ve ekolojik malzemeler hala pek yaygın değil. Kimi ucuz markalar kedi-köpek derisi dahi kullanarak ucuza üretim yapabiliyorken yanı başınızdaki ayakkabıcıda tonla sahte deri bulamayabilirsiniz. Ama biraz araştırma yeteneğinize de bağlı bu. Hayvanlar için değmez mi? Hem iyi tasarımlı, hem rahat, hem de uygun fiyatlı vegan deri aksesuarlara çok kez denk gelmişliğim var. Çanta ve ayakkabılarınızda kumaş kullanmayı da tercih edebilirsiniz.
Uzak durun (X): Deri (%100 Leather, Genuine Leather), Süet (Suede).
Vegan (✔): Poliüretan (Polyurethane), PU, PVC, Vegan Deri (Vegan Leather), Sentetik Deri (Man Made Material), Cork, Leatherette, Suedette.
-KÜRK-
Saydığım diğer malzemelerin aksine kürk karşıtlarıyla sık sık karşılaşmak mümkün. Benzer şekilde katliam ve zulme uğrasalar da egzotik hayvanlar söz konusu olduğu için insanların daha duyarlı olduğunu sanıyorum. Ama şu an öyle bir noktaya geldik ki hayvan kürküyle sahte kürk arasındaki benzerlik dudak uçuklatıyor. Ne yazık ki bu kadar harika kopyalara rağmen hala kürke talep var. Özellikle son yıllarda moda olması tekrar bu konuyu gündeme getirdi. Zamanında sadece lüks moda evlerinde bilinçli şekilde alınan hayvan kürklerini şimdi herhangi bir ucuz fast fashion markasından yanlışlıkla satın almış olabilirsiniz! Parkanızın kapüşonu, çantanızın peluş aksesuarı gibi detaylarda gizleniyor olabilir. Etiketi okumayı aman unutmayın.
Uzak durun (X): Kürk (%100 Real Fur).
Vegan (✔): Modakrilik (Modacrylic), Akrilik (Acrylic), Polyester, Sahte Kürk (Faux Fur).
-İPEK-
Maliyeti ve hassasiyeti yüzünden eskisi kadar sık üretilmese de kumaş karışımlarında ipeğe denk gelebiliyoruz. Boşuna değil, ipek yaratmak meşakkatli bir iş. Koza içindeki tırtıllar kaynatma ya da fırınlama ile öldürüldükten sonra bu kozalar iplik haline getiriliyor. Benzer şekilde parlak ve yumuşak kumaş alternatifleri de sıkça bulunduğu için bunları tercih edebilirsiniz. Ama fular, eşarp vs alırken ekstra dikkatli olmakta fayda var.
Uzak durun (X): İpek (Silk).
Vegan (✔): Polyester, Rayon, Bambu (Bamboo), Tensel (Tencel).
